Tweelingonderzoek

Tweelingonderzoek is belangrijk om de effecten van genen en omgeving te bestuderen. Als je met hulp van tweelingen iets zou willen onderzoeken, dan zou je twee dingen kunnen doen:
1) Je kunt iets zeggen over de mate waarin een eigenschap erfelijk is. Hiervoor heb je zowel eeneiige als twee-eiige tweelingen nodig.
2) Je kunt iets zeggen over de invloed van de omgeving, waarbij je rekening houdt met erfelijke invloeden. Hiervoor heb je alleen eeneiige tweelingen nodig. 

1) Erfelijkheid

Eeneiige tweelingen zijn ongeveer 100% gelijk in hun genetisch materiaal. Ook zijn ze 100% gelijk in hun gedeelde omgeving. Dat wil zeggen dat ze bijvoorbeeld allebei dezelfde opvoeding hebben en opgroeien in dezelfde buurt. Het enige waarin eeneiige tweelingen kunnen verschillen is hun niet-gedeelde (unieke) omgeving. Deze is uniek omdat tweelingen deze omgeving niet samen delen. Bijvoorbeeld de één heeft rokende vrienden en de ander niet, of de tweeling zit in verschillende klassen.
Twee-eiige tweelingen zijn gemiddeld 50% gelijk in hun genetisch materiaal, maar 100% gelijk in hun gedeelde omgeving. Ze hebben immers dezelfde opvoeding en wonen in dezelfde buurt. Twee-eiige tweelingen kunnen dus van elkaar verschillen vanwege twee redenen: verschil in hun genen (ze zijn gemiddeld 50% gelijk, dus gemiddeld 50% verschillend) of verschil in hun unieke omgeving (omgeving die zij niet delen: andere klas, rokende vrienden).
Het enige verschil tussen eeneiige en twee-eiige tweelingparen is dus gemiddeld 50% genetische invloed. Wanneer een eeneiig tweelingpaar meer op elkaar lijkt dan een twee-eiig tweelingpaar dan ligt dat verschil aan de erfelijkheid.
Om een indruk te krijgen van de mate van erfelijkheid kun je deze berekenen. Maar hoe doe je dat?
Hier vind je een stappenplan.
Meer informatie over erfelijkheid vind je via de volgende links:
- Het Nederlands Tweelingen Register heeft een Nederlandstalig boek uitgebracht over tweelingenonderzoek. De hoofdstukken 11, 12 en 14 zijn hierbij voornamelijk interessant.
- Het NTR heeft een verzameling Nederlandstalige wetenschappelijke publicaties. Vooral deze zijn interessant:
Tweelingonderzoek en erfelijkheid (paragraaf 2.5 & 2.6)
Erfelijkheid en Milieu
Roken en Erfelijkheid
Erfelijkheid en omgevingsinvloeden bij psychiatrische stoornissen 

2) Verschillen meten tussen leden van eeneiige tweelingparen 

Zoals hierboven al is uitgelegd, verschillen eeneiige leden van een tweelingpaar dus in hun unieke omgeving. Hierdoor kan je ook het effect van de omgeving onderzoeken, gecorrigeerd voor genetische en gedeelde omgeving, zodat je kunt zien of twee eigenschappen direct aan elkaar gerelateerd zijn. Je zoekt dan een tweelingpaar dat onderling op een eigenschap verschilt (bijvoorbeeld roken) en kijkt dan of degene die rookt ook op een andere eigenschap verschilt van degene die niet rookt. Zo is uit onderzoek gebleken dat in tweelingparen, waarvan de een wel rookt en de ander niet, er een hogere score op aandachtsproblemen was bij de rokende persoon dan bij de niet-rokende persoon. Dit geeft aan dat er een directe relatie is tussen roken en aandachtsproblemen.
Als je geen verschil vindt tussen de twee leden van de tweeling op de andere eigenschap (discordante tweeling zoals we het noemen als een tweeling onderling verschilt) dan is er geen directe relatie tussen de twee eigenschappen. Er zijn veel opties mogelijk voor dit soort onderzoek, je kunt bijvoorbeeld ook kijken of tweelingen die onderling verschillen in sportgedrag ook verschillen in reactietijd op een taakje of op de score op een videogame.
Wanneer je alle data (scores) hebt verzameld dan rest het nog om te achterhalen of er verschillen bestaan in (bijvoorbeeld) persoonlijkheid of leefgewoonten tussen de eeneiige tweelingparen. Maar hoe doe je dat?
Hier vind je een stappenplan.
Wat kan je meten en hoe doe je dit? Als je besloten hebt wat voor opzet je neemt voor je werkstuk, dan moet je besluiten wat je wilt gaan meten. Je kunt eigenlijk heel veel dingen meten. Denk bijvoorbeeld aan de reactietijd: hoe snel kan iemand een bal vangen wanneer deze opeens wordt losgelaten? Of meet door middel van een app via je telefoon de hartslag bij rustig zitten en nadat iemand een rondje gesprint heeft of een stress taakje (dit kan van alles zijn: computerspel, spannende voetbalwedstrijd) heeft gedaan. Of kijk hoeveel woorden iemand kan onthouden en meet zo geheugen. Kortom, er zijn veel mogelijkheden zonder dat je hier allerlei dingen voor nodig hebt. Je kunt hier zelf heel creatief in zijn! 

Wij hebben een tweetal componenten uiteengezet die wellicht interessant zijn om te onderzoeken, Persoonlijkheid en Leefgewoonten:

Persoonlijkheid

Mensen verschillen in hun persoonlijkheid. Zo heeft de een meer behoefte aan spanning, terwijl de ander zich liever in een rustige omgeving bevindt. Hoe kan je dit zelf meten? Op het internet staan erg veel online enquêtes die ingevuld kunnen worden om zo een indruk te krijgen van iemand zijn/haar persoonlijkheid. Via de volgende links vind je een aantal van deze enquêtes:
www.123test.nl/persoonlijkheidstest/
nl.outofservice.com/bigfive/
Je kunt ook zelf een goede enquête opstellen waar verschillende persoonlijkheidsfactoren aan bod komen. Denk bijvoorbeeld aan: openheid, extraversie, spanningsbehoefte, geordend, etc.
 Meer informatie over persoonlijkheid vind je via de volgende links:
- Persoonlijkheid wordt vaak onderverdeeld in vijf belangrijke clusters van persoonlijkheidseigenschappen, dit wordt de Big Five genoemd. Lees op de volgende website meer informatie hierover:
www.nieuwezijds.nl/Boek/9789057122033/De-Big-5-persoonlijkheidsfactoren/
- De NEO is een vragenlijst die de Big Five persoonlijkheidseigenschappen meet:
www.123test.nl/neo-pi-r/
- In ons boek “Tweelingonderzoek – wat meerlingen vertellen over de mens” staan twee hoofdstukken over persoonlijkheid:
Persoonlijkheidsontwikkeling
Persoonlijkheid: onderzoek naar erfelijkheid met hulp van tweelingen
- Twee Nederlandstalige proefschriften over persoonlijkheid:
Samenvatting Marijn Distel
Samenvatting Irene Rebollo 

Wat doe je als je geen tweelingen kan vinden? Een alternatief kan ook zijn dat je de bovengenoemde componenten onderzoekt bij broertjes en zusjes versus ongerelateerde mensen (kinderen die geen familie van elkaar zijn). Dit alternatief is erg handig, wanneer het moeilijk is om genoeg tweelingen te vinden voor je onderzoek. Je kunt dan niet zeggen of een eigenschap erfelijk is, maar wel of en in welke mate een eigenschap familiaal is – dat wil zeggen meer in families voorkomt. Genetische factoren en gedeelde omgeving (gelijke buurt, school, opvoeding) kunnen dan beide een rol spelen.
Ongeacht wat je gaat onderzoeken, is het belangrijk om met een aantal punten rekening te houden. Let erop dat bij het maken van een enquête dat de privacy van je deelnemers gewaarborgd wordt. Stel geen ingrijpende vragen die men liever niet wilt beantwoorden of waarmee je mensen voor het blok zet. Het is belangrijk om gevoelige onderwerpen te vermijden, bijvoorbeeld alcoholgebruik, overgewicht of eenzaamheid.

Leefgewoonten; roken, sport, stress

Onze gezondheid kan worden beïnvloed door onze leefstijl. Leefstijl factoren zijn bijvoorbeeld roken, beweging (sport) of stress.
Hoe kan je dit zelf meten? Op het internet staan veel online enquêtes/testen over roken, stress en sportgedrag. Je kunt ook zelf een enquête opstellen met vragen die verwijzen naar leefstijl door te vragen naar bijvoorbeeld rookgedrag, sportgedrag en stress.
Meer informatie vind je via de volgende links:
In ons boek “Tweelingonderzoek – wat meerlingen vertellen over de mens” staat een hoofdstuk over leefgewoonten:
Tweelingonderzoek naar leefgewoonten: roken, drinken en overgewicht
Hieronder staan nog een paar relevante publicaties om te lezen:
Koopmans_Psycholoog_1996.pdf
Geels_TVP_2013.pdf
Roken en erfelijkheid.pdf
Moor_TvNG_2009.pdf 

Wat doe je als je geen tweelingen kan vinden? 

Een alternatief kan ook zijn dat je de bovengenoemde componenten onderzoekt bij broertjes en zusjes versus ongerelateerde mensen (kinderen die geen familie van elkaar zijn). Dit alternatief is erg handig, wanneer het moeilijk is om genoeg tweelingen te vinden voor je onderzoek. Je kunt dan niet zeggen of een eigenschap erfelijk is, maar wel of en in welke mate een eigenschap familiaal is – dat wil zeggen meer in families voorkomt. Genetische factoren en gedeelde omgeving (gelijke buurt, school, opvoeding) kunnen dan beide een rol spelen.
Ongeacht wat je gaat onderzoeken, is het belangrijk om met een aantal punten rekening te houden. Let erop dat bij het maken van een enquête dat de privacy van je deelnemers gewaarborgd wordt. Stel geen ingrijpende vragen die men liever niet wilt beantwoorden of waarmee je mensen voor het blok zet. Het is belangrijk om gevoelige onderwerpen te vermijden, bijvoorbeeld alcoholgebruik, overgewicht of eenzaamheid.